Modlitwa dzieci jest inna. Dorosłe schematy mogą ją poważnie zepsuć

Jeśli chcemy pomóc modlitwie dzieci, musimy przede wszystkim zdać sobie sprawę z tego, jak one się modlą. Różnica między życiem religijnym dorosłego i dziecka powstrzymuje nas przed narzucaniem dzieciom naszych schematów modlitwy. Gdy narzucamy im nasz dorosły schemat modlitwy, grozi to stłumieniem ich spontanicznego wyrazu więzi z Bogiem. Zrodzi się w nich wtedy idea, że kiedy się modlimy, powinniśmy wypowiadać określone słowa, przy czym wcale nie jest konieczne wewnętrzne utożsamianie się z nimi. 

Dzieci mają naturalną zdolność do modlitwy

Modlitwa posiada wyjątkowe znaczenie w życiu dzieci. W dziedzinie modlitwy wykazują one wielkie zdolności. Ponieważ nie mogą uczestniczyć jeszcze w pełni we Mszy świętej, jest ona głównym sposobem karmienia ich życia chrzcielnego, a równocześnie przygotowuje je do żywego uczestnictwa we Mszy. 

Gdy jednak narzucamy dzieciom nasz dorosły schemat modlitwy, grozi to stłumieniem ich spontanicznego wyrazu więzi z Bogiem. Moglibyśmy oderwać modlitwę od życia dziecka. Raz jeszcze dorosły zdaje sobie sprawę, że musi odsunąć się na bok, jeśli chce umożliwić dziecku prawdziwe wyrażenie siebie samego i – o ile to będzie możliwe – uchwycić tajemnicę jego modlitwy.

Jak pomóc dziecku się modlić?

Jeśli chcemy pomóc modlitwie dzieci, musimy przede wszystkim zdać sobie sprawę z tego, jak one się modlą. A dzieci modlą się z wielką łatwością; zawsze są gotowe do modlitwy, która może być dla nich czasem szczególnego zachwytu. Montessori opowiada, że pewnego razu trzymała na rękach osiemnastomiesięczną dziewczynkę, kiedy nagle w południe zaczęły bić dzwony. Wtedy powoli zaczęła mówić: „Zdrowaś Maryjo, łaski pełna”, a dziewczynka na to: „Jakie to piękne. Powiedz to jeszcze raz”. Powtórzyła zatem modlitwę wielokrotnie, zawsze te same słowa, wypowiadając je z namaszczeniem. Na koniec dziewczynka znów powiedziała: „Jakie to piękne. Kiedy przyjdę do domu, powiem to mamie”. Inna dziewczynka, Steffania, kończy modlitwę słowami: „Moje ciało jest zadowolone”.

Modlitwa jest dla dzieci nie tylko wypowiadaniem czegoś słowami, one przeżywają słowa Psalmu: „Dla Ciebie milczenie jest modlitwą” (Ps 65, 2). Niekiedy w czasie modlitwy z nimi następują chwile ciszy tak pełne, tak bogate! W takich przypadkach nie byłoby przesadą mówić o prawdziwej kontemplacji.

Tak modlą się dzieci, gdy pozwolimy im to robić po swojemu

Modlitwa dzieci wyraża się najczęściej w kilku słowach, w krótkich, ale zasadniczych stwierdzeniach. Otodwa przykłady modlitwy, powstałej w dwóch grupkach dzieci w wieku pięciu i sześciu lat w dwóch różnych ośrodkach. Obydwie zostały spisane przez osobę obecną przy tym, siedzącą za plecami dzieci.

W ośrodku przy Via degli Orsini, w Rzymie, po pierwszej prezentacji tematu o chrzcie świętym:

„Dzięki za światło.
Dzięki, Jezu, że dałeś nam nasze serce.
Dzięki, Jezu, że dałeś nam naszą radość.
Dzięki, że dałeś nam nasze życie.
Dzięki, Jezu, że stworzyłeś cały świat.
Dzięki, Jezu, że stworzyłeś wszystkich i dałeś nam życie.
Dzięki, Jezu, że kiedy umieramy, idziemy do nieba.
Dzięki, Jezu że posłałeś nam to światło z nieba właśnie do naszego serca. (…)”

Ośrodek przy parafii Matki Bożej z Lourdes (Tomarancia, Rzym) po takiej samej prezentacji:

„Jezu, Ty dałeś nam światło.
Jezu, jestem cały Twój.
Dzięki za prezent.
Dzięki za wszystko.
Jezu, dzięki, że jestem Twoją owieczką.
Jezu, chcę być dobry.
Jezu, dzięki, że zawsze nas szukasz.
Moja babcia umarła, ale ja jestem szczęśliwa, bo jest teraz z Jezusem”.

Przebłyski i cisza; dziecięcy rytm modlitwy jest wolniejszy

Zamiast modlitwy dyskursywnej i schematycznej, której może byśmy się spodziewali, dziecko pokazuje nam raczej pewne przebłyski modlitwy. Każde z nich wyraża swoją osobistą modlitwę, a poszczególne wypowiedzi są najczęściej przerywane długimi chwilami milczenia, w czasie których dorosły nierzadko zaczyna przypuszczać, że modlitwa jest już zakończona.

Tymczasem powinien nauczyć się czekać w przekonaniu, że również cisza jest modlitwą, i że w niej kiełkuje dopiero werbalny sposób wyrazu. Powinien respektować rytm dziecka, który jest dużo wolniejszy od naszego.

Bardzo myli się dorosły, który daje dzieciom długie formułki modlitwy

Na tych przykładach wyraźnie widać, jak bardzo myli się dorosły, który daje dzieciom długie formułki modlitwy. Są one przeciwne sposobowi, w jaki wyrażają się dzieci. Modlitwa dzieci poniżej siódmego-ósmego roku życia jest niemal wyłącznie dziękczynieniem i uwielbieniem. Dorosły, który usiłuje wprowadzić dziecko w modlitwę prośby, zafałszowuje i wynaturza jego sposób religijnego wyrazu. Dziecko nie czuje żadnej potrzeby, by prosić, ponieważ ma świadomość, że znajduje się w pokojowym posiadaniu pewnych dóbr.

Jeśli tak wygląda sytuacja modlitwy dziecka, to co może zrobić dorosły? Oczywiście mamy tutaj zamiar mówić o wychowaniu do modlitwy, a nie do modlitw. Bardzo często ucząc modlitw, nie wprowadzamy do modlitwy, czyli do tej wewnętrznej sprawności, dzięki której serce zwraca się ku Bogu, aby Go słuchać i odpowiadać Mu. Modlitwa jest najbardziej osobistym i zazdrośnie strzeżonym wyrazem więzi z Bogiem. W rzeczywistości nie da się nikogo nauczyć modlitwy. Nie mamy zamiaru dawać precyzyjnych wskazówek, które by należało brać dosłownie. W tej dziedzinie, w większym stopniu niż w innych, katecheta (dorosły) musi pamiętać o swym pełnym szacunku dla Tajemnicy i dla dziecka, oraz o swej wrażliwości i kreatywności. Naszym zdaniem, dorosły z pewnością może dostarczyć dziecku pewnych przesłanek, które pomogą mu w tworzeniu modlitwy. Tego rodzaju przesłanki powinny mieć jak najbardziej pośredni charakter, aby zostawić więcej miejsca na osobistą modlitwę.

---

Tekst powstał z fragmentów książki "Potencjał duchowy dziecka. Doświadczenia z dziećmi w wieku od 3 do 6 lat", wydanej przez Wydawnictwo WAM (2001 r.). Śródtytuły pochodzą od redakcji