Grzegorz z Nazjanzu i Bazyli Wielki

Św. Bazyli urodził się w 330 roku Cezarei Kapadockiej i pochodził z chrześcijańskiej rodziny; jego dziadek był męczennikiem. Otrzymał bardzo gruntowne wykształcenie; studiował retorykę, filozofię, i medycynę. Podczas studiów w Atenach zaprzyjaźnił się z Grzegorzem z Nazjanzu. Około roku 357 przyjął chrzest. W jednym ze swoich listów napisał:

"Pewnego dnia, jakby budząc się z głębokiego snu, zwróciłem się ku cudownemu światłu prawdy Ewangelii…, i płakałem nad mym nędznym życiem".

Zrezygnował z posady nauczyciela i udał się na pustynię. Brał przykład ze swej siostry, św. Makryny, oddając się rozważaniu życia Jezusa, którego pragnął całym sercem kochać i naśladować. Odwiedzał mnichów w Syrii, Palestynie i Egipcie. W oparciu o to doświadczenie, razem ze św. Grzegorzem, napisał reguły zakonne dla mnichów. Razem opracowali też tzw. Filokalię, antologię tekstów Orygenesa. W roku 370 Bazyli został wybrany na biskupa Cezarei Kapadockiej. Obok działalności ewangelizacyjnej i troski o piękno liturgii, cechowała go troska o ubogich, dlatego nie przestawał wzywać powierzonych mu wiernych do uczynków miłosierdzia. Zakładane przez niego bractwa łączyły modlitwę z zakładaniem szkół, hospicjów i szpitali. Bazyli z wielką odwagą interweniował u rządzących domagając się od nich większej troski o ubogich.

Papież Benedykt XVI podkreśla ważny wkład św. Bazylego w refleksję trynitarną: "jedyny Bóg, właśnie dlatego, że jest Miłością, jest Bogiem w trzech Osobach, które tworzą jedność najgłębszą, jaka istnieje, jedność boską".

Św. Grzegorz był przyjacielem Bazylego. Urodził się w 330 roku w rodzinie arystokratycznej. Po powrocie ze studiów rozpoczął życie mnicha. Jak sam napisał: "Nic nie wydaje mi się większe niż to: doprowadzić do wyciszenia własnych uczuć, do opuszczenia ciała świata, do skupienia się w samym sobie, niezajmowania się już sprawami ludzkimi, poza tymi najbardziej niezbędnymi; rozmawiać z sobą samym i z Bogiem, prowadzić życie, które przenika rzeczy widzialne; nosić w duszy zawsze czyste obrazy Boże, nie mieszając ich z formami ziemskimi i błędnymi; być prawdziwie nieskalanym zwierciadłem Boga i rzeczy boskich i stawać się nim coraz bardziej, czerpiąc światło ze światła…; cieszyć się, w obecnej nadziei, dobrem przyszłym i rozmawiać z aniołami; już porzucić ziemię, nawet pozostając na ziemi, będąc duchowymi przeniesionymi na wysokości".

W roku 362 wyświęcono go na kapłana, by pomagał swojemu ojcu. Św. Bazyli mianował go biskupem ale nigdy nie dotarł do swojej stolicy biskupiej, Sasimy. Przez kilka lat przebywał na pustyni a następnie został biskupem Konstantynopola. Spotkał się jednak z niechęcią niektórych biskupów podczas soboru powszechnego odbywającego się w tym mieście w 381 roku. Powrócił do Nazjanzu a od roku 383 aż do śmierci w 390 roku oddany był modlitwie i pisaniu dzieł teologicznych. Największą sławę przyniosły mu Mowy Teologiczne. Św. Grzegorz kontynuował trynitarną refleksję Bazylego i rozwinął teorię relacji w Trójcy. Niezrodzony to Ojciec, zrodzony to Syn i pochodzący to Duch Święty. Teolog zabiegał o ugruntowanie się wiary w bóstwo Ducha Świętego. Przyczynił się też do postępu refleksji chrystologicznej, podkreślając, że bóstwo Chrystusa i człowieczeństwo tworzą jeden podmiot. On też przyczynił się do obrony tytułu Maryi jako Bożej Rodzicielki.

Zarówno św. Bazyli jak i św. Grzegorz przeciwstawiali się heretykom nie uznającym bóstwa Jezusa lub negującym bóstwo Ducha Świętego. Obaj byli "pomocnikami Boga, ogrodnikami Bożych roślin i budowniczymi świątyni Bożej, Kościoła".