Tytus

Jest to jedno z najstarszych imion łacińskich, tzw. praenomen (imię właściwe). W funkcji imienia własnego użyty został rzeczownik pospolity titus 'dziki gołąb'. Występuje zarówno imię męskie (Titus), jak żeńskie (Tita). Z I w. po n. Chr. znamy postać

wodza (któremu cesarz Wespazjan powierzył oblężenie i zdobycie Jerozolimy), a następnie cesarza rzymskiego (79-81). Dodać trzeba, że w inskrypcjach etruskich występują imiona: Tetus, Tetina.

Imię to pojawia się w Polsce w dobie klasycyzmu wraz z modą na starożytność. W XIX w. występuje dość często w rodach arystokratycznych, np. Dzieduszyckich, Działyńskich, Mniszków. Dziś jest to imię rzadko używane.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Titus, wł. Tito, fr. Tite.

Hagiografowie odnajdują w starych zapisach pięciu świętych, którzy nosili imię Tytus. Jeden z nich należał do grupy męczenników z Nikomedii, o której wystarczająco informowaliśmy pod hasłem Lucjan i Marcjan. Druga nikomedyjska grupa męczenników, wspominana w najstarszych martyrologiach pod dniami 21 lub 24 stycznia, jest prawdopodobnie tworem sztucznym, to znaczy zgrupowaniem imion, które nie zostały należycie wyodrębnione i zlokalizowane; w każdym razie nic o owych męczennikach, w tym także o Tytusie nie wiemy. Sztucznie w obieg kultu wprowadzono ponadto Tytusa, diakona rzymskiego, który zginął z rąk Gotów w 426 r.; wspomniał o nim Prosper z Akwitanii, ale pierwotnie go jako świętego nie czczono: por. Com. mart. rom. 342 (16 sierpnia). Tak więc do omówienia pozostaje dwóch. Trzecim jest przedstawiciel czasów najnowszych.

Tytus z Krety. Znany jest wyłącznie z Listów św. Pawła. Wiemy więc, że pierwotnie był poganinem (Ga 2, 3) i że dla Ewangelii pozyskał go sam św. Paweł, ale nie sposób określić ani jego pochodzenia, ani czasu, w którym otrzymał chrzest. Musiało się to stać przed wyjazdem apostoła na tzw. sobór jerozolimski (49 r.), na który Paweł zabrał ze sobą Tytusa, chcąc go przedstawić innym jako przykład gorliwego chrześcijanina nawróconego z pogaństwa (Ga 2, 1). Wiemy też, że Paweł nie pozwolił go obrzezać, czego domagali się niektórzy chrześcijanie z żydostwa. Potem Paweł przez Tytusa załatwiał drażliwe sprawy w gminie korynckiej, mianowicie: zanim sam udał się do Koryntu, wysłał tam najpierw Tytusa, powierzając mu list pisany -w wielkiej rozterce i ucisku serca, wśród wielu łez- (2 Kor 2, 4). Pragnął się z nim następnie spotkać w Troadzie (2 Kor 2, 12-13), ale pociechy tej nie doznał. Wybrał się tedy do Macedonii i tam nareszcie spotkał Tytusa, który przekazał mu pocieszające wieści (2 Kor 7, 5-16). Uradowany nimi, Paweł wysłał go znów do Koryntu, przekazując tamtejszym chrześcijanom swój drugi list do ich społeczności; równocześnie polecił mu dokończyć w Koryncie zbiórki na rzecz gminy jerozolimskiej (2 Kor 8, 6-9). Później Paweł wysłał Tytusa na Kretę, by dokończył rozpoczętego przez apostoła dzieła. W związku z tym właśnie posłannictwem pozostaje list do Tytusa, podobny do tego, jaki Paweł skierował do Tymoteusza, ale krótszy i może nieco mniej serdeczny (Tt 1, 5). Paweł przynagla go równocześnie, aby przybył doń do Nikopolis (Tt 3, 12-13). Następnie wyjechał Tytus do Dalmacji (2 Tm 4, 10). Na tym urywają się wiadomości, jakich dostarcza nam na jego temat Nowy Testament. Uzupełnia je tradycja, utrzymując, że po śmierci Pawła Tytus wrócił na Kretę i w Gortynie sprawował rządy biskupie. Tam też prawdopodobnie umarł, mając lat 94. Dnia śmierci nie znamy. Grecy czcili go 25 sierpnia, natomiast na Zachodzie jego imię pojawiło się w martyrologiach bardzo późno. Adon wpisał go do nich po raz pierwszy w dniu 4 stycznia. Potem pojawił się także 6 lutego. Są to terminy zupełnie dowolne. Toteż nie bez racji w czasie ostatniej reformy kalendarza kościelnego można było Tytusa połączyć z Tymoteuszem i umieścić ich obu tuż po pamiątce nawrócenia apostoła narodów, tj. 26 stycznia.

O Tytusie obszernie informują niektóre wstępy do listu, który św. Paweł skierował do swego ucznia. Syntetycznie w DB 5(1912), 2247-2253. Do dziejów kultu BHG 1850z - 1852; BHL Nov.Suppl. 8304m; oraz Com. mart. rom. 6. Inne w Bibl. Ss. 12 (1969), 503-505. - U nas poza wspomnianymi na początku Encyklopedia Biblijna, 2 (1960), 646 n. oraz zestawienie najważniejszych tekstów, odnoszących się do Tytusa w Słowniku osób NTest. 416-419. -Ikonografia w LCI 8 (1969), 496.

Tytus Cudotwórca. Tak nazwali go potomni. Mimo to trudno ustalić chronologię jego życia. Działał zapewne pod koniec kryzysu spowodowanego przez obrazoburstwo (IX w.). Przypuszczają niektórzy, że był współczesnym Mikołaja Słupnika. Działał w każdym razie jako gorliwy mnich, pełen

dobroci i życzliwości, potem jako ihumen jakiegoś monasteru w Bizancjum, może nawet w samym Konstantynopolu. Do tamtejszego synaksarium wpisano go pod dniem 2 kwietnia.

Tytus Brendsma. Urodził się 23 lutego 1881 r. w Ugoklooster, w holenderskiej Fryzji. Na chrzcie św. otrzymał imię Siard. Uczył się u franciszkanów w Megen. W siedemnastym roku życia przywdział habit karmelitański i wtedy właśnie nadano mu imię Tytus. W 1905 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Studia filozoficzne kontynuował na rzymskiej Gregorianie, gdzie też uzyskał doktorat. W macierzystej prowincji kształcił potem kleryków. Przebywał wówczas w Oss, w pobliżu s'Hertogenbosch, ale jego działalność wybiegała daleko poza tę miejscowość. Założył periodyk, poświęcony pobożności maryjnej, współredagował miejscową gazetę, otworzył publiczną bibliotekę katolicką, na publicznym placu wzniósł pomnik Najśw. Serca Jezusowego, zorganizował kilka wystaw oraz zjazd misyjny, zainicjował holenderski przekład pism św. Teresy. W 1923 r. powołany został na katedrę filozofii i dziejów mistyki w nowo założonym uniwersytecie w Nijmegen. Założył tam instytut do badań dziejów mistyki, zgromadził 16 tys. fotokopii rękopisów, zorganizował kongres poświęcony badaniom w tej dziedzinie. W roku akademickim 1932/33 piastował urząd rektora uczelni. Przez długi czas był też z nominacji arcybiskupa Utrechtu kościelnym asystentem czasopism katolickich. Gdy w 1940 r. Niemcy wkroczyli do Holandii, śmiało nadal głosił swe przekonania sprzeczne z ideologią nazistosowską. Bronił szkół katolickich i sprzeciwiał się wydalaniu z nich dzieci żydowskich. W grudniu 1941 r. do redaktorów pism wystosował lit, w którym przestrzegał przed zarządzeniami nazistów. W styczniu następnego roku stanął przed ich trybunałem. Gdy do śmiałego oświadczenia dodał, że działać będzie jak dotąd, zamknięto go we więzieniu w Scheveningen. Przeniesiono go następnie do obozu w Amersfoort. Przeszedł jeszcze przez więzienie w Kleve, a w lipcu 1942 r., zupełnie już wycieńczony, znalazł się w obozie koncentracyjnym w Dachau. Zabrany do tzw. rewiru, w dniu 26 lipca 1942 r. został tam dobity zastrzykiem fenolu. Jan Paweł II beatyfikował go w 1985 r.

U