Apolinary

Imię męskie, rzadko w Polsce występujące. Wywodzi się z łaciny, gdzie Apollinaris 'należący do Apollina, Apollinów' było przymiotnikiem, utworzonym od imienia boga Apollina (zapożyczonego zresztą przez Rzymian od Greków), opiekuna twórczości artystycznej.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Apollinaris, ang. Apollinaris, Aiplomay, fr. Apollinaire, Apollinard, Apolomet, Epleumay, niem. Apollinaris, wł. Apollinare, Aponal.

Święci, którzy nosili to imię, tworzą w martyrologiach sporą grupkę (około 10 postaci). Zgodnie z naszymi założeniami przedstawiamy tych, którzy w dziejach kultu i w działalności publicznej upamiętnili się wyraziściej.

Apolinary, biskup Rawenny i męczennik. Według łacińskiej Passio był obywatelem Antiochii i stamtąd św. Piotr przyprowadził go ze sobą do Rzymu, a następnie, wyświęconego na biskupa, posłał do Rawenny. Skazywany dwukrotnie na wygnanie, miał on pośród niezwykłych okoliczności apostołować w Tracji i nad Dunajem, w końcu zaś - także w niezwykłych okolicznościach - ponieść śmierć męczeńską. Niestety, to opowiadanie, sporządzone zapewne w tym celu, aby podnieść prestiż biskupstwa raweńskiego, nie zasługuje na jakąkolwiek wiarę, pochodzi zaś z drugiej połowy VII w. Natomiast jest pewne, że biskup Apolinary poniósł śmierć męczeńską 23 lipca, najprawdopodobniej w drugiej połowie II stulecia. Świadczy o tym m.in. mowa św. Piotra Chryzologa, który był następcą Apolinarego na stolicy biskupiej. Nie ulega także wątpliwości, że relikwie świętego spoczywają w cieniu wspaniałej bazyliki -in Classe- pod Rawenną. Znamienity ten pomnik sztuki sakralnej, ufundowany w VI w. przez bankiera Juliusza, był też zawsze ośrodkiem kultu św. Apolinarego, którego czczono w całej Europie. Czczono go również wcześnie w Polsce, gdzie jednak uchodził za świętego z Reims. Tam to bowiem wytworzył się z czasem tak silny ośrodek kultu św. Apolinarego, że zaczęto uważać go w końcu za tuziemca, a wyobraźnia ludu uczyniła zeń odrębnego świętego, jakby -dublera- Apolinarego z Rawenny.

Apolinary Sydoniusz, biskup Clermont. Urodził się około r. 430 w rodzinie senatorskiej. Otrzymawszy staranne wykształcenie, w dwudziestym roku życia poślubił swą kuzynkę Papianillę, która urodziła mu syna i trzy córki. Brał czynny udział w życiu publicznym, walcząc zapamiętale o uratowanie jedności cesarstwa. W r. 471/2 wybrano go na biskupa Arwerny (Clermont), zapewne jako laika, ale za aprobatą innych biskupów Galii. Odtąd oddawał się gorliwie działalności kościelnej, a także bronił Owernii przed najazdem i penetracją Wizygotów. Wyczerpany wygnaniem i dwukrotnym uwięzieniem, kazał się zanieść do kościoła katedralnego, gdzie pośród płaczu wiernych naznaczył swego następcę. Zmarł około r. 480. Pozostawił po sobie spuściznę literacką: pieśni weselne, panegiryki, epigramy oraz listy - niezwykle cenne źródło do poznania życia społeczeństwa w cesarstwie zachodnim w piątym stuleciu. Według Grzegorza z Tours, tworzył także teksty liturgiczne i przyczynił się do skrystalizowania obrzędów. Był zarazem -jednym z ostatnich autorów świeckich literatury łacińskiej- (Bréhier). Św. Grzegorz z Tours, który pochodził z Clermont, złożył hołd cnocie Apolinarego oraz świadczył o kulcie oddawanym mu w starożytnej Owernii. Grzegorzowi wtórują martyrologia i rozmaite inne, dziś już rozproszone lub zagubione pomniki kultu. Martyrologium Rzymskie wspominało Sydoniusza w dniu 23 sierpnia, ale dniem bardziej prawdopodobnym jest 21. tegoż miesiąca.

Apolinary, biskup Valence (453-520). Był synem św. Hezychiusza (Izycjusza) a starszym bratem św. Awita. Łączyły go też więzy pokrewieństwa z cesarzem Awitem oraz ze św. Apolinarym Sydoniuszem. Urodził się prawdopodobnie w Vienne. Tam też, m.in. pod kierunkiem św. Mamerta, otrzymał staranne wykształcenie. Przed r. 492 wybrany został na biskupa Valence nad Rodanem. Brał udział w synodach w Épaone i w Lyonie. Broniąc wówczas kanonów kościelnych miał rzekomo ściągnąć na siebie gniew króla Zygmunta, a nawet przecierpieć wygnanie do bliżej nie zidentyfikowanej miejscowości na Sardynii. Opowiada o tym wczesna Vita świętego, ale wiarygodność tego pisma poważnie podważyła krytyka nowoczesna (B. Krusch). Jako pewne źródła do życia Apolinarego pozostają nam tedy akta synodalne oraz korespondencja jego brata Awita, pośród której znajdujemy dwa listy samego Apolinarego. Z korespondencji tej dowiadujemy się m.in., iż to Apolinary inspirował częściowo twórczość swego brata. Relikwie świętego zniszczyli w r. 1567 kalwini. Pomimo to kult św. Apolonay, jak naszego biskupa nazywają w Delfinacie, żyje tam po dzień dzisiejszy. Wspomnienie jego przypada 5 października.

Pisma, źródła i literatura w Catholicisme 1 (1948), 705 n. Nieco inne stanowisko w DBF 3 (1939), 120 n. - Ikonografia w LCI 5 (1973), 213.

Apolinary z Posat. Apolinary Jan Jakub Morel - takie bowiem były jego imiona chrzestne i pierwotne nazwisko - urodził się 12 czerwca 1739 r. w Prez-vers-Noréaz pod Fryburgiem Szwajcarskim. Wychowywał się w kolegium, założonym ongiś przez św. Piotra Kanizego. Wcześnie wstąpił do kapucynów. U nich też w r. 1764 otrzymał święcenia kapłańskie. W r. 1788 wysłano go do Paryża na kapelana Niemców i jeńców wojennych. Gdy kler przymuszano do przysięgi konstytucyjnej, opublikował książeczkę pt. Le Séducteur demasqué ou L'apostasie des jureurs (1791). Aresztowano go w dniu 14 sierpnia 1792 r. i umieszczono wraz z innymi w klasztorze karmelitów. Zginął 2 września tego samego roku. Pius XI beatyfikował go w r. 1926.