Lucjan

Jest to imię wywodzące się z języka łacińskiego, z pierwotnego cognomen Lucianus utworzonego od imienia Lucius (zob. LUCJUSZ) za pomocą sufiksu -anus. Pierwotne znaczenie imienia Lucianus to 'należący do Lucjusza, wywodzący się od Lucjusza'.

W Polsce imię znane od średniowiecza w formach: Łucyjan, Lucyjan (1242) i Łuczan (1466). Nazwiska pochodzące od tego imienia to: Łucyjanowski, Lucyjanowski, Łuczanowski, Łucjanek, Łucek itp.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Lucianus, ang. Lucian, fr. Lucien, hiszp. i wł. Luciano, ros. Ljucian, Łukjan.

Doliczono się ponad dwunastu świętych tego imienia. Spora ich część znana jest jedynie z krótkiej wzmianki w dawnych martyrologiach, przy wyliczaniu całych grup męczeńskich, ofiar tego samego prześladowania lub też dla innych przyczyn razem czczonych w niektórych wspólnotach chrześcijańskich. Tu najzupełniej wystarczy kilka słów poświęcić trzem sylwetkom, które, jak tyle innych, ledwo wychylają się z pomroki zamierzchłych czasów.

Lucjan i Marcjan, męczennicy z Nikomedii. Ponieśli tam śmierć przez spalenie w czasie prześladowania Decjusza, a więc w r. 250 lub 251. Pierwotna relacja o ich męczeństwie spisana została w języku greckim, ale się nie zachowała. Posiadamy natomiast tłumaczenia łacińskie i syryjskie, które przyozdobione są wątkami legendarnymi. Mimo to nie są one pozbawione wiarygodnego elementu historycznego. Natomiast w Martyrologium Hieronimiańskim, w którym męczennicy wymienieni są pod dniem 26 października, obok nich znalazł się jeszcze Florus. To także autentyczny męczennik z Nikomedii, ale wspominany (w najstarszym Breviarium Syriacum) pod dniem 20 lub 25 stycznia. Relikwie Lucjana i Marcjana przeniesione zostały w bliżej nie określonym czasie do Vich w Hiszpanii.

Lucjan z Beauvais. Jego Vita skomponował w IX wieku Odo, biskup Beauvais, i on to swego bohatera umieścił na czele listy wszystkich biskupów miasta. Wedle współczesnych dociekań początki biskupstwa przypadałyby na w. IV, gdy tymczasem Lucjan zginąć miał w r. 290. W rzeczywistości aż po epokę merowińską niewiele wiemy o biskupach tej północnej diecezji. Passio Luciani, której najstarszy rękopis pochodzi z VIII stulecia, utrzymuje, że należał do dwunastki misjonarzy, których wysłano z Rzymu na ewangelizowanie prowincji Reims. W ślad za nimi, dla powściągnięcia ich działalności, cesarz Maksymian wysłać miał prefekta Rykcjowara. Lucjan wraz ze swymi towarzyszami, Maksymianem i Julianem, scięty został w Montmille, nad rzeką Thérain. Zabrał wtedy swą odciętą głowę i przekroczywszy rzekę, spoczął na zawsze w miejscu pod Beauvais, gdzie potem ku jego czci wybudowano bazylikę. Wspominano go w dniu 8 stycznia.

Lucjan z Antiochii. Także i on nie wychyla się wyraziście z pomroki dziejów. Żył pod koniec III i na początku IV stulecia. Tradycja przypisywała mu w tym czasie rolę znaczącą. Miał w Antiochii założyć szkołę teologiczną, a ta wydała wielu wybitnych uczniów i promieniowała szeroko. Mówiło się potem o lucjanistach lub współlucjanistach, ale za takich uważało się też wielu arian. Lucjanowi przypisywano nawet autorstwo wyznania, zaaprobowanego w Antiochii w r. 341, ale wykazującego tendencję proariańską. Aleksander z Aleksandrii uważał go za ucznia Pawła z Samosaty, a Epifaniusz przypisywał mu wprost chrystologię typu ariańskiego. Nie należy jednak zapominać o ferworze ówczesnych polemik, zresztą z braku dokumentacji ustalenie czegokolwiek na temat -doktryny Lucjana- jest niemożliwe. Wolno co najwyżej przypuszczać, ze kroczył po linii pewnego subordynacjanizmu. Miał być także redaktorem zrewidowanego tekstu Septuaginty i Nowego Testamentu, o czym wspominał potem Hieronim. Badania najnowsze prowadzą do wniosku, który udział Lucjana w tym dziele nieco umniejsza. Wedle Euzebiusza oraz Vita Luciani z IV stulecia, Lucjan zginął jako męczennik w r. 312. Jako takiego uczcił go też panegirykiem Jan Chryzostom. Wspomnienie przypadało 15 października lub 7 stycznia.