Liberiusz

Imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie nomen gentilicium utworzone od przydomka boga Dionizosa Liber (zob. LIBERAL). Łacińskie Liberius to 'przynależny Dionizosowi Liberowi, poświęcony Liberowi, syn Libera'.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Liberius, fr. Lib-re, Livres, Olivier, wł. Liberio.

W literaturze hagiograficznej występuje co najmniej sześciu świętych tego imienia. Tu wystarczy nieco miejsca poświęcić papieżowi Liberiuszowi oraz biskupom raweńskim, przedstawionym zbiorowo.

Liberiusz, papież. Żył w czasach, w których arianizm osiągnął punkt szczytowy i wyraźny początek swego zmierzchu. Na tym tle postać papieża nie rysuje się zbyt jasno, stała się nawet przedmiotem żywych kontrowersji. Na tron Piotrowy wstąpił 17 maja 352. Rok później faktyczną władzę w cesarstwie objął Konstancjusz, który prowadził politykę sprzyjającą wyraźnie arianizmowi. Wykorzystując to, biskupi ariańscy spróbowali Atanazego odsunąć, a może nawet poróżnić z episkopatami Zachodu. Rzym odmówił zrazu udziału w tych intrygach, ale legaci papiescy, wysłani do Arles, ulegli naciskom cesarza i, jak większość episkopatu Galii, podpisali potępienie Atanazego. Liberiusz odciął się wtedy od tego, a Lucyfer z Cagliari, jego legat na synod mediolański (355), musiał udać się na wygnanie. Potem ten sam los spotkał Liberiusza. Zesłano go do Tracji, przy czym kler rzymski okazał papieżowi wierność. Z czasem jednak Liberiusz uległ naciskom przyjaciół, związanych z władzą, i podpisał formułę ułożoną na synodzie w Sirmium (351). Była w końcu do przyjęcia, ale grzeszyła pomijaniem spraw doniosłych, przedmiotu właściwej kontrowersji. Potem Liberiusz w czterech listach tłumaczył swe postępowanie i szukał jego usprawiedliwienia, nigdy jednak nie podpisał drugiej formuły z Sirmium (357), która otwarcie przeciwstawiała się wyznaniu nicejskiemu. W tym samym roku mógł już sam przybyć do Sirmium, gdzie podpisał formułę trzecią, przygotowaną przez Bazylego z Ancyry i zaopatrzoną w deklarację, która świadczyła o aprobacie dla wyznawców -nicejskich-. Papież mógł potem powrócić do Rzymu, gdzie jednak władzę dzielić miał z Feliksem, osadzonym tam przez cesarza po jego zesłaniu. Z czasem Feliks sam się odsunął, a w r. 365 zmarł. Liberiusz tymczasem dołączył wysiłki do tych, których wyrazem był synod odbyty w Aleksandrii pod przewodnictwem Atanazego (362). Potem rozesłał listy wzywające do jedności. O innych poczynaniach Liberiusza wiele nie wiemy. Zmarł 24 września 366 r. Martyrologium Hieronimiańskie wspominało go kilkakrotnie. Do Martyrologium Rzymskiego nie wszedł.

Liberiusz z Rawenny. Na liście biskupów tego sławnego miasta znajduje się aż trzech Liberiuszów, oznaczanych zazwyczaj kolejnymi cyframi rzymskimi. Spośród nich w Martyrologium Rzymskim wspominany jest jedynie trzeci; widnieje tam pod dniem 30 grudnia. Wielu badaczom nasuwa się jednak podejrzenie, że wspomnienie miało pierwotnie na uwadze Liberiusza I, który należał do tzw. colombini, a więc do pierwszej dziesiątki następców św. Apolinarego, którzy biskupami zostali dzięki cudownym interwencjom gołębicy. Liberiusza I pochowano w bazylice Św. Probusa, a w Rawennie wspominano 29 kwietnia.