Anastazy

Późnogreckie, zapewne dopiero chrześcijańskie imię męskie Anastásios, utworzone od pierwotnie żeńskiego imienia Anástasis (por. ANASTAZJA).

Do Polski przyszło przez łacinę i nigdy nie było popularne (ze średniowiecza jest poświadczony zaledwie jeden przykład jego użycia).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Anastasius, ang. Anastasius, Ansty, Anstys, fr. Anastase, hiszp. Anastasio, ros. Anastas, Anastasij, wł. Anastasio, Anastagio.

Martyrologium Rzymskie wymienia 19 świętych tego imienia. Inne wykazy zawierają jeszcze więcej wzmianek, np. Bibliotheca Sanctorum aż 39. Są tam męczennicy pierwszych wieków, papieże, patriarchowie wschodni, biskupi, pustelnicy i mnisi. Kilku przedstawicieli epoki patrystycznej prezentuje SWP 32-34. Tutaj przedstawiamy siedmiu:

Anastazy I, papież. Z pochodzenia był Rzymianinem. Na stolicę Piotrową wybrany został po śmierci św. Syrycjusza, tzn. pod koniec 399 r. Pontyfikat jego naznaczony był przede wszystkim troskami z powodu sporów o naukę Orygenesa. Anastazy energicznie potępił błędy, nie zgodził się jednak na potępienie Orygenesowego tłumaczenia Rufina. Miał również udział w troskach biskupów afrykańskich i zachęcał ich do dalszej walki z donatyzmem. Wysoko oceniany przez współczesnych, czego świadectwem są opinie Paulina z Noli i Hieronima, papież zmarł 19 grudnia 401 r.; przez omyłkę, która zakradła się do Liber Pontificalis, długi czas wspominany był w Martyrologium Rzymskim dnia 27 kwietnia. Pochwała, którą tam znajdujemy, ułożona jest z cytatów pochodzących z listów św. Hieronima i dobrze charakteryzuje sarkazm tego wielkiego doktora Kościoła: -Rzym - pisał Hieronim - nie zasłużył mieć go długo, by za rządów takiego biskupa nie została ścięta głowa, tj. stolica świata. Wkrótce bowiem po jego śmierci Goci zajęli Rzym i złupili-.

Anastazy II, papież. Był synem kapłana rzymskiego. Na stolicę Piotrową wstąpił po Gelazym, 27 listopada 496 r. Starał się nawiązać na nowo dobre stosunki z Konstantynopolem, dokąd wysłał legatów. Tymczasem cesarz Anastazy I jako warunek wysunął akceptację Henetikonu, formuły zdążajacej do zgody w zagadnieniach dogmatycznych, ale ignorującej lub odrzucającej uchwały soboru chalcedońskiego. Szczęśliwszym był papież w nawiązaniu kontaktu z Andrzejem, biskupem Tesalonik. Pisał też do biskupów Galii, ale jego rzekomy list do Chlodwiga okazał się siedemnastowiecznym fałszerstwem. Anastazy zmarł 19 listopada 498 r. Kler rzymski miał mu za złe kontakty ze Wschodem i dlatego nie najlepiej zadbał o jego pamięć.

Anastazy I, patriarcha antiocheński. Urodził się na terenie Palestyny. Początkowo był mnichem na Synaju, ale potem patriarcha Aleksandrii wysłał go jako swego apokryzjariusza do Antiochii. W r. 559 obrano go tam patriarchą. Jako taki okazał się niewzruszonym obrońcą prawowierności. Szczególnie energicznie występował przeciw aftartodoketom, a tak naraził się cesarzowi. Justyn II skazał go w r. 570 na wygnanie. Przebywał wtedy w Jerozolimie, gdzie napisał sporo polemiczno-teologicznych traktatów. Nie wszystkie się zachowały, a niektóre znamy jedynie w przekładzie łacińskim. Za staraniem Grzegorza Wielkiego cesarz Maurycy zgodził się w r. 593 na jego powrót do Antiochii. Posiadamy homilię, którą przy tej okazji wygłosił. Zmarł w r. 599. Do Martyrologium Rzymskiego Baroniusz wpisał go pod dniem 21 kwietnia, ale najwidoczniej mylił go z innym Anastazym, mnichem.

Anastazy Pers (Magundat). Był żołnierzem w wojsku Chozroesa, szacha perskiego. Zetknąwszy się z chrześcijaństwem, przyjął w Jerozolimie chrzest (620), gdzie też przebywał przez lat siedem jako mnich. Następnie udał się do Cezarei Palestyńskiej opanowanej przez jego ziomków. Ujęty tam i wywieziony do Persji, poniósł śmierć w Betsaloe w dniu 22 stycznia 628 r. Razem z nim zginęło 70 towarzyszy. Wkrótce potem jego ciało zostało przewiezione do Jerozolimy. Tam też wcześnie powstał jego żywot. Interesującą pozostaje także bogata późniejsza literatura hagiograficzna poświęcona Anastazemu.

Anastazy, apokryzjariusz. Był uczniem św. Maksyma Wyznawcy. Papież mianował go swym apokryzjariuszem w Konstantynopolu. Ponieważ okazał się, jak Maksym, przeciwnikiem formuły sprzyjającej monoteletyzmowi (Typos), Konstans II skazał go w r. 647 na wygnanie. Przebywał najpierw w Trapezuncie, potem w Mesembrii. W r. 662 ściągnięto go razem z Maksymem i Anastazym Mnichem na powrót do Konstantynopola i poddano torturom. Obcięto mu prawą rękę i język. Potem znów skazano do kraju Lazów (na Kaukazie). W r. 664 został zwolniony. Zmarł 11 października 664 r., w cztery lata po swych przyjaciołach. Pozostawił po sobie cenną spuściznę literacką. Opisał m.in. ostatnie dni swych przyjaciół.

Anastazy-Astryk. Pochodził z Bawarii lub Burgundii. Dzięki czemu stał się uczniem, a przez jakiś czas także towarzyszem św. Wojciecha, nie wiadomo. Był z nim w r. 993 w Rzymie, a następnie (996/997) w Polsce. Wedle późnej tradycji przez jakiś czas miał też sprawować urząd opata w Brzewnowie pod Pragą. Sądzą inni, że opatem był również w Trzemesznie lub w Międzyrzeczu. W kwietniu 1001 r. widzimy go znów w Rzymie, gdzie zapewne sprawuje poselstwo, wysłany przez Bolesława Chrobrego. Dlaczego wówczas nie przywiózł mu upragnionej korony, a tę otrzymał Stefan węgierski, wyjaśnić niepodobna. W każdym razie, nie wraca do Polski, ale udaje się do Panonii, gdzie odtąd w rozwoju życia kościelnego odgrywa rolę niepoślednią. Od 1001 był opatem u Św. Marcina na Górze Panońskiej (Pécsvarád). W r. 1007 występuje już jako biskup węgierski, następnie jako arcybiskup ostrzyhomski. Jest sprawą dyskusyjną, czy to jego imię pojawia się w dokumentach, dotyczących synodu we Frankfurcie (1007) oraz uroczystości w Bamberdze (1012). Zmarł w r. 1036 lub 1039. Jego kult nigdy nie został potwierdzony, ani też szerszych kręgów nie zatoczył, ale menologia benedyktyńskie wspominały go pod dniem 12 listopada, dodając do imienia: magnae sanctitatis vir.

Anastazy z Mont-Saint-Michel (lub z Cluny) pochodził z Wenecji, gdzie otrzymał solidne wykształcenie. Przed r. 1048 wstąpił do benedyktynów na Mont-Saint-Michel; kiedy jednak tamtejszego opata oskarżono o symonię, schronił się na wysepce Tombelaine i tam wiódł życie pustelnicze. Około r. 1067 Hugo z Cluny ściągnął go do swego opactwa. Nieco później Grzegorz VII wysłał go do Hiszpanii celem pozyskania zwolenników liturgii mozarabskiej dla zwyczajów rzymskich. Powróciwszy do Cluny, w jakiś czas później udał się na południe i w Pirenejach wiódł życie na wpół pustelnicze, a wpół apostolskie. Gdy wracał do Cluny, na terenie diecezji tuluskiej zaskoczyła go śmierć 16 października 1086 r. Wkrótce też w tym dniu zaczęto obchodzić jego pamiątkę. Niektórzy przypuszczają, iż Anastazy napisał zwięzły list dogmatyczny o rzeczywistej obecności Chrystusa w Eucharystii przeciw Berengariuszowi. Znajduje się on w PL 149.