Warszawa: Polskie "Early Years"

Do 2 maja w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie można oglądać wystawę "Early Years". Ekspozycja jest częścią międzynarodowego projektu "The Promised City" - cyklu interdyscyplinarnych produkcji artystycznych, których wspólnym tematem jest refleksja na temat marzeń, iluzji i poszukiwania szczęścia w nowoczesnych metropoliach.

Używając zwrotu "wczesne lata" w odniesieniu do karier muzyków, artystów czy pisarzy, wyobrażamy sobie zazwyczaj najbardziej porywający okres ich twórczości, naznaczony naiwnością, wiarą w swą wyjątkowość, ale i odznaczający się największym autentyzmem, niezależnością i heroizmem. Ta klisza może zostać zastosowana także wobec instytucjonalnych dylematów, jakie wiążą się z kolejną falą powoływania nowych muzeów sztuki, będących niejako "efektem ubocznym" skomplikowanych procesów transformacyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej.

Wystawa "Early Years / Wczesne lata" przygotowana dla KunstWerke przez zespół Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, oparta jest na poszukiwaniach mitu założycielskiego nowej instytucji. Muzeum zostało powołane do życia w kwietniu 2005 roku, a jego powstaniu od początku towarzyszyła wiara, że będzie ono stanowić narzędzie do wspierania i dynamizowania procesów modernizacyjnych.

Gwałtowna, pełna antagonizmów, ścierających się racji i zwykłych uprzedzeń debata, jaka towarzyszy "wczesnym latom" Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, nie miała w powojennej Polsce precedensu. Na długo przed wzniesieniem budynku (planowanym na 2014 rok) projekt stał się areną konfliktów polaryzujących środowisko artystyczne, architektoniczne i polityczne. Należy podkreślić fakt, że poprzednie muzeum w Warszawie, leżące przy Alejach Jerozolimskich Muzeum Narodowe, zostało oddane do użytku już ponad 70 lat temu - w 1938 roku. Nowe muzeum w Warszawie ma powstać na Placu Defilad, miejscu położonym w samym centrum miasta, nieodwołalnie obciążonym ideologicznie. Plac, wraz trybuną do przyjmowania defilad i pochodów przez dygnitarzy partyjnych, powstał w 1955 roku, stanowiąc tło dla ikonicznego budynku Pałacu Kultury i Nauki.

Kiedy w lutym 2007 roku ogłoszono wyniki konkursu architektonicznego część mediów, mieszkańców miasta, a nawet członków Rady Programowej Muzeum, zamarła w przerażeniu. Zwycięski gmach jest zdyscyplinowany i powściągliwy, a jego autor - szwajcarski architekt Christian Kerez - odniósł się do gmachu Pałacu Kultury i Nauki w nieoczywisty, pełen niuansów sposób. Całość bryły, opartej na kształcie litery L, zaczęto porównywać do supermarketu. Zarzut, jaki nieustannie przewijał się w artykułach w prasie codziennej i sondażach, mógłby wprawić w osłupienie niejednego badacza estetycznych upodobań Polaków - otóż, projekt uznano za zbyt mało awangardowy.

Krótka historia Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, docelowo największego muzeum poświęconego aktualnej sztuce w Europie Środkowo-Wschodniej, jest kwintesencją problemów związanych z wyobrażeniem instytucji sztuki jako skutecznego narzędzia politycznego, które to miałby być użyte do osiągnięcia doraźnych ekonomicznych czy propagandowych celów (co pozostaje w sprzeczności z działalnością i motywacjami samego muzeum). Zawieszone jest więc ono pomiędzy nadzieją a rozczarowaniem, zaangażowaniem a kompromisem, ale cechuje je też silna wiara w to, że muzeum można wymyślić zupełnie na nowo, niezależnie od zewnętrznych nacisków, tradycji, politycznych rozgrywek.

Wystawa "Early Years / Wczesne lata" jest w pewnym sensie raportem z placu budowy, czy też z "pola walki", Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Zdjęcie Jana Smagi i film Artura Żmijewskiego powstały na Placu Defilad, w miejscu gdzie wzniesiony ma zostać gmach według projektu Kereza, miejscu będącym obecnie obszarem napięć pomiędzy różnymi środowiskami (czego przykładem były zamieszki wywołane próbą wyprowadzenia kupców z położonej na placu hali targowej). Większość z prezentowanych na wystawie prac powstało we współpracy z Muzeum, jako swego rodzaju badania nad Warszawą i nowoczesnością, czego przykładem są nowe realizacje Yael Bartany, Tani Bruguery czy Sharon Hayes.

Na tym wczesnym etapie, instytucja jest kształtowana w znacznej mierze poprzez współpracujących z nią artystów, uzbrojonych w wyobraźnię, intuicje i wizje, które stymulują wytyczanie nowych kierunków rozwoju dla muzeum. Symptomatycznym tego przykładem jest film "Mur i wieża" Yael Bartany - będący w tej samej mierze polityczną halucynacją, co opowieścią o pionierskich latach, nieskażonych cynizmem i wyrachowaniem. Pierwszy kibuc w Europie, będący "ciałem obcym" w miejskiej tkance Warszawy, mógłby być metaforą kłopotliwej, ale i strategicznie wyjątkowej, pozycji nowego muzeum.

Wystawa Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w KunstWerke w Berlinie odbywa się w ramach projektu "The Promised City", inicjatywy kulturalnej Warszawy i Berlina w kooperacji z Bombajem i Bukaresztem: artyści, kuratorzy, twórcy kultury i naukowcy z Polski, Niemiec, Indii i Rumunii, zaprezentują w programie "The Promised City" wiele nowych, interdyscyplinarnych produkcji artystycznych, których wspólnym tematem jest refleksja na temat marzeń, iluzji i poszukiwania szczęścia w nowoczesnych metropoliach.

Organizatorami projektu są: Instytut Polski w Berlinie, Goethe-Institut oraz Urząd m.st. Warszawy.

Otwarcie: 27 lutego 2010, godz. 17:00.
Wystawa czynna do 2 maja 2010.