Sztuka na kółkach po czterech latach działalności

"Sztuka na kółkach" - edukacyjny projekt objazdowy realizowany przez Stowarzyszenie Historyków Sztuki i studio projektów kulturalnych Plenerownia - podsumowuje cztery lata działalności. Przez ten czas odwiedzono aż sto miejsc i zabytków; udział w warsztatach wzięło prawie 10 000 osób.

Ideą projektu jest "wydostanie" sztuki z ram i udowodnienie, że można z nią obcować w różnych miejscach: nie tylko w muzeach i galeriach w dużych miastach, ale także w miasteczkach, na wsi, "u siebie". To tam właśnie, w przestrzeni lokalnych zabytków - głównie świątyń - organizowane są zajęcia. Są one przeznaczone dla odbiorców z różnych grup wiekowych, przede wszystkim młodzieży szkolnej, która na wsiach wciąż ma niewiele okazji do aktywnego uczestniczenia w kulturze: lekcjach muzealnych, warsztatach twórczych itp. Zajęcia "Sztuka na kółkach" dotyczą różnych zagadnień z zakresu ikonografii, architektury, technik artystycznych, stylu, percepcji dzieła; poruszają także tematy związane z ochroną dziedzictwa kulturowego i wskazują na istotną rolę zabytków w rozwoju turystyki i promocji regionu. Dzięki projektowi mieszkańcy poznają podstawowe pojęcia, które pozwalają im świadomie poruszać się po obszarze kultury. "Portal" przestaje być dla nich tylko portalem internetowym, "szafa" - domowym meblem, ale zaczyna istnieć także w kontekście sakralnym, jako szafa ołtarzowa, a "Weronika" ze zwykłego imienia dla dziewczyny staje się tematem obrazu. W czasie warsztatów wykorzystywane są rozmaite rekwizyty, foldery edukacyjne z zadaniami, prowadzący wymyślają różne zabawy, np. w detektywa sztuki, a najmłodszym proponują zajęcia plastyczne.

Na szlaku "Sztuki na kółkach" znalazły się m.in. następujące klasztory: cystersów (Wąchock, Koprzywnica i Jędrzejów), dominikanów (Jarosław), dominikanek (Św. Anna), kanoników regularnych (Mstów), benedyktynek (Staniątki), bernardynów (Leżajsk, Dukla, Przeworsk, Kalwaria Zebrzydowska), franciszkanów (Chęciny), klarysek (Stary Sącz), misjonarzy (Odporyszów), bożogrobców (Miechów). Warsztaty przeprowadzono również w dawnym kościele joannitów w Starej Zagości. Poza zabytkami sakralnymi zajęcia odbyły się także na zamku w Niedzicy, w Zabytkowym Zakładzie Hutniczym w Maleńcu, uzdrowisku w Busku Zdroju i Oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie - Pałacu Erazma Ciołka. Warsztaty prowadzono na Szlaku Architektury Drewnianej, Świętokrzyskim Szlaku "Miejsca Mocy", Szlaku Zabytków Techniki, Małopolskiej Drodze św. Jakuba, Szlaku Romańskim i Architektury Gotyckiej.

"Sztuka na kółkach" do tej pory dwukrotnie była realizowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2010, 2012), czterokrotnie - Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego (2009-2012) i jeden raz dzięki dotacji Lokalnej Grupy Działania - Region Włoszczowski (2010). Brała udział m.in. w Małopolskich Dniach Dziedzictwa (2012), cyklu "Muzyka zaklęta w drewnie" (2009), konkursie wiedzy o Wicie Stwoszu (2011-2012) i Międzynarodowym Dniu Przewodnika Turystycznego (2012). W 2010 i 2011 roku specjalne zajęcia dotyczące polskiego dziedzictwa odbyły się w trzech największych skupiskach Polonii w Argentynie: w Buenos Aires, prowincji Misiones (Posadas) i Patagonii (Comodoro Rivadavia). Patronami merytorycznymi projektu byli: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Małopolski Instytut Kultury, Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli i Biblioteka Ignacego Domeyki w Buenos Aires. Patronat medialny nad kolejnymi edycjami sprawowały pisma "Miesięcznik Znak", "Spotkania z Zabytkami" i "Gość Niedzielny", portale Deon.pl i Opoka.org. W 2011 roku Narodowe Centrum Kultury uznało "Sztukę na kółkach" za jeden z najlepszych projektów z edukacji kulturalnej.

Z warsztatami powiązane jest unikatowe w skali kraju multimedialne wydawnictwo "Sztuka na krążkach". Składa się ono z trzech działów: "Konteksty", "Pod lupą", "Co z tą sztuka zrobić?". Jest przeznaczone dla uczniów, nauczycieli, turystów i wszystkich zainteresowanych, którzy samodzielnie, na przykładzie lokalnego dziedzictwa kulturowego mogą zgłębiać tajniki sztuki. "Krążki" powstały już dla 40 miejscowości.

W 2012 roku autorzy "Sztuki na kółkach" nakładem Wydawnictwa WAM opublikowali książeczkę - przewodnik dla dzieci po sztuce sakralnej pt. "Mysz Bogumił i tajemnice kościoła". Wkrótce ukaże się przygotowana przez nich we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa "Kronika zabytkomaniaka", opowiadająca najmłodszym o zabytkach i dziedzictwie materialnym.