Kim był Retyk? Jutro 500 rocznica jego urodzin

Kim był Retyk? Jutro 500 rocznica jego urodzin
(fot. Wikimedia Commons)
PAP / kn

Był matematykiem i autorem tablic trygonometrycznych oraz astronomem, którego streszczenie teorii Kopernika było popularniejsze niż oryginalne dzieło. W niedzielę mija 500 lat od urodzenia Retyka.

Retyk urodził się 16 lutego 1514. Był synem miejskiego lekarza i urzędnika z Feldkirch (Austria), Georga Iserina i Włoszki, Thomasiny de Porris. W roku 1528 jego ojciec został oskarżony o czary, skazany i ścięty, zakazano też używania jego nazwiska. Dlatego matka wróciła do nazwiska panieńskiego de Porris, w przełożeniu na niemiecki - von Lauchen. Później jej syn Georg Joachim przybrał nazwisko Retyk (Rheticus) - od rzymskiej prowincji Recja, w której się urodził.
Do 14 roku życia Georga Joachima kształcił ojciec, po jego śmierci kontynuował naukę w szkole w Feldkirch, a w latach 1528 -31 w Zurychu. Studia matematyczne ukończył na uniwersytecie w Wittenberdze (1532-36). W roku 1537 objął tam katedrę matematyki niższej - czyli arytmetyki, geometrii i trygonometrii.
Pod koniec roku 1538 udał się do Norymbergi, gdzie miał okazję zapoznać się z tezami Mikołaja Kopernika i spotkał drukarza Johannesa Petreiusa. W maju 1539 przyjechał do Fromborka. Tam poznał się z Kopernikiem i rękopisem jego dzieła "De Revolutionibus orbium coelestum" (O obrotach sfer niebieskich). Wbrew uznanym autorytetom, Kopernik twierdził, że Ziemia i inne planety obiegają Słońce, a nie że Słońce krąży wokół Ziemi.
Retyk stał się entuzjastą teorii Kopernika i postanowił doprowadzić do wydania drukiem jego dzieła. We wrześniu 1539 wydał w Gdańsku  Narratio Prima (Opowiadanie pierwsze) - krótkie i przystępne przedstawienie najważniejszych tez Kopernika. Broszura ta stała się popularniejsza niż De revolutionibus - oryginalne działo miało tylko dwa wydania, a Narratio prima - cztery. Po krótkim pobycie w Wittenberdze (gdzie przedstawił kolegom teorię Kopernika) powrócił do Fromborka, skąd zabrał rękopis De Revolutionibus, by go wydać w Wittenberdze.
Po powrocie do Wittenbergi Retyka wybrano na dziekana wydziału nauk humanistycznych. Wydanie dzieła Kopernika zlecił drukarzom z Norymbergi - udało się tego dokonać w roku 1543.
W latach 1542-1551 Retyk nauczał wyższej matematyki na uniwersytecie w Lipsku. W tym czasie studiował także medycynę w Zurychu. Na podstawie De Revolutionibus obliczył i wydał w roku 1550 efemerydy (tablice przewidujące położenie ciał niebieskich) na rok 1551. Rok później doszło do skandalu - uczonego oskarżono o homoseksualny stosunek ze studentem. Wówczas w Niemczech karano za taki czyn spaleniem na stosie, ale Retykowi udało się zbiec do Pragi. 
Retyk został zaocznie relegowany z uczelni, ale wyroku nie ogłoszono publicznie. Dzięki temu mógł spokojnie pracować w Krakowie nad dziesięciocyfrowymi tablicami trygonometrycznymi i innymi projektami. Wzniósł na przykład prawie piętnastometrowy obelisk, wykorzystywany do obserwacji astronomicznych. Obelisk był częścią obserwatorium astronomicznego do czasu, gdy w roku 1574 krakowscy studenci zniszczyli go jako "heretycki".
Przez ostatnie 20 lat życia utrzymywał się z praktyki lekarskiej. Zmarł 4 grudnia 1574 w Koszycach (Węgry). Po jego śmierci wydano "Opus Palatinum de triangulis", kompendium wiedzy trygonometrycznej (Neustadt 1596). Na cześć uczonego jeden z kraterów uderzeniowych na Księżycu nosi jego imię. Rhaeticus znajduje się na równiku Księżyca, na południowo - wschodnim brzegu Sinus Medii).

DEON.PL POLECA

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.

Skomentuj artykuł

Kim był Retyk? Jutro 500 rocznica jego urodzin
Wystąpił problem podczas pobierania komentarzy.
Nikt jeszcze nie skomentował tego wpisu.