Czy fizyka dopuszcza istnienie tajemnicy?

Czy fizyka dopuszcza istnienie tajemnicy?
(fot. NASA's Marshall Space Flight Center / Foter / CC BY-NC-ND)
KAI / ptsj

"Podstawę naszego istnienia, przewidywania i w ogóle racjonalności stanowi fakt, że świat materialny jest uporządkowany i logiczny" - powiedział prof. Krzysztof Antoni Meissner. Wybitny fizyk, który próbował odpowiedzieć na pytanie, czy fizyka dopuszcza istnienie tajemnicy, gościł w bydgoskim seminarium duchownym na zaproszenie biskupa Jana Tyrawy.

W swoim wystąpienia prof. Meissner omówił "radykalną zmianę obrazu rzeczywistości w fizyce", która zaszła w XX wieku i w całkowitym przeciwieństwie do oczekiwań oraz wyobrażeń XIX-wiecznych dopuściła możliwość istnienia, nawet w świecie czysto materialnym, tajemnic, czyli obszarów Wszechświata czy zjawisk z natury rzeczy niemożliwych do zbadania i opisu.

Na początku zostały zaprezentowane pewne uwagi historyczne, które stanowiły nawiązanie do epoki oświecenia, w szczególności francuskiego. - Epoka ta zdołała wprowadzić i ugruntować w powszechnej świadomości przekonanie, że jedynym, zgodnym z nauką światopoglądem, jest materializm. Zaś człowiek, który wierzy w Boga, robi to, jeśli nie wbrew nauce, to w każdym razie na płaszczyźnie niemającej nic wspólnego z nauką - podkreślił prof. Krzysztof Meissner.

Profesor Meissner przypomniał, że fizyka w XIX wieku była zdominowana przez to, co dziś nazywamy "fizyką klasyczną" i wydawało się wówczas, że "teorie te tłumaczą cały świat materialny i opisują go zgodnie z pozornie niewzruszonymi zasadami: świat jest do końca poznawalny, całkowicie deterministyczny; Wszechświat jest wieczny i niezmienny; a człowiek jest jedynie zaprogramowaną maszyną".

DEON.PL POLECA

Wszystkie z wcześniej wspomnianych stwierdzeń - jak podkreślił profesor - podważyły rozwój fizyki w XX wieku. Stało się to przede wszystkim za sprawą odkrycia teorii grawitacji Einsteina i mechaniki kwantowej. Do końca XIX wieku podstawową metodą poznawania świata w fizyce była najpierw obserwacja, a potem próba opisu i odkrycia praw rządzących tymi obserwacjami. W XX wieku metoda poznawania świata na poziomie fundamentalnym jest dokładnie odwrotna - najpierw namysł nad założeniami, potem stworzenie teorii, a na końcu przewidywania i sprawdzenie eksperymentalne - zauważył.

Profesor Krzysztof Meissner świat opisu, "będący nieoczywistą i niewidzialną warstwą rzeczywistości, która jednak o tej rzeczywistości decyduje, nazywa Logosem". - Nasza wiedza o Logosie nie pochodzi z obserwacji i jest efektem innego namysłu, przy czym nie jest on dowolny, gdyż na końcu wnioski z tego namysłu muszą być porównane z rzeczywistością. Proces ten przypomina bardzo rozważania o transcendencji, której istnienie nie może być bezpośrednio wyprowadzone z rzeczywistości, ale założenie o jej istnieniu wpływa na nasze rozumienie tejże rzeczywistości w sposób absolutnie kluczowy - powiedział.

,,Najbardziej niezrozumiałe jest to, że w ogóle cokolwiek daje się zrozumieć" - tymi słowami Einstein - powiedział profesor - poruszył problem, który leży u podstaw wszelkiej racjonalnej, niedającej się jednak wyjaśnić refleksji. - Otóż podstawę naszego istnienia, przewidywania i w ogóle racjonalności stanowi fakt, że świat materialny jest uporządkowany i logiczny. Z drugiej strony wyciągnięty z kapelusza Wszechświat z prawdopodobieństwem równym jeden powinien być chaotyczny. To że nie jest i fakt istnienia całkowicie niewytłumaczalnego Logosu powinien budzić nasze najwyższe zdumienie. Mimo ograniczeń naszego umysłu i ogromnych braków naszej wiedzy, ten Logos, choć subtelny, nie jest tak ukryty, byśmy go nie mogli w jakimś sensie znaleźć i doświadczyć - powiedział.

Myśląc o problemie tajemnicy w fizyce, prof. Krzysztof Meissner podał dwa przykłady jej istnienia. Jeden to obszar dostępny dla nas do obserwacji we Wszechświecie - przy istnieniu stałej kosmologicznej obszar ten jest ograniczony i choćbyśmy czekali nieskończenie długo, nie zobaczymy obszarów leżących poza pewną, otaczającą nas kulą. Drugim przykładem jest mechanika kwantowa, gdzie w żaden sposób nie możemy przewidzieć wyników poszczególnych eksperymentów, a jedynie ich statystyczny opis. Skoro tajemnica jest obecna nawet w tak jawnej i poznawalnej dziedzinie jak fizyka, to może podstawowe twierdzenie oświeceniowe, że tajemnicy nie ma nigdzie, nawet w sferze psychicznej czy duchowej, jest po prostu fałszywe - zakończył.

"Ludzie XX wieku, którzy zachłysnęli się pewną koncepcją nauki bez filozofii, bez metafizyki, uczynili z nauki rodzaj ideologii" - uważa biskup ordynariusz Jan Tyrawa. - W związku z tym bardzo łatwo zagubili refleksję nad rzeczywistością. A przecież nauka to właśnie spotkanie z rzeczywistością. To coraz głębsze wnikanie w jej tajemnicę. Tajemnicę, która objawia się nam, w pewien sposób prześwituje przez prawa - przede wszystkim prawa fizyki. Jeżeli rozwój nauki będzie istniał tak długo jak człowiek, to czym jest ta rzeczywistość, która jest przedmiotem badania naukowego? I w tym sensie rzeczywistość skrywa w sobie tajemnicę - powiedział.

Pasterz diecezji bydgoskiej przypomniał, że był nawet taki czas, kiedy naukowcy twierdzili, że w fizyce wszystko zostało odkryte, wyjaśnione. - Dziś wiemy, że tak nie jest. Dziś rozmawiamy o mechanice kwantowej, cząstkach elementarnych, o bozonie Higgsa. O czym będziemy rozmawiać w przyszłości? To jest tajemnica, która bynajmniej nie wyklucza tajemnicy Boga. Przy tym wszystkim jawi się na nowo problem nauki a religii, nauki i wiary. Tu człowiek nauki może być jednocześnie człowiekiem wiary. Tu - wbrew wielu ideologom - jest miejsce na problematykę religii, rozumu i wiary - dodał.

Krzysztof Antoni Meissner jest fizykiem teoretykiem i pracuje na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, tytuł profesora uzyskał w 2006 roku. W latach 2009-2011 był dyrektorem naukowym Instytutu Problemów Jądrowych przekształconym wówczas w Narodowe Centrum Badań Jądrowych. Uczestniczy w badaniach w CERN w Genewie. W 2013 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej w dziedzinie fizyki oraz za osiągnięcia w działalności na rzecz popularyzacji nauki.

Tworzymy DEON.pl dla Ciebie
Tu możesz nas wesprzeć.

Skomentuj artykuł

Czy fizyka dopuszcza istnienie tajemnicy?
Wystąpił problem podczas pobierania komentarzy.
Nikt jeszcze nie skomentował tego wpisu.