Zacheusz

Imię biblijne pochodzenia hebrajskiego: Zakkaj, prawdopodobnie spieszczenie imienia Zekarjah (ZACHARIASZ). Greka przejęła to imię w postaci Zachaios; a łacina Zachaeus.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Zachaeus, gr. Zachaios, niem. Zachäus, fr. Zachée, ros. Zakchej, Zachej, wł. Zaccheo.

Hagiografowie wymieniają trzech świętych tego imienia. Trzech też zwięźle przedstawiamy:

Zacheusz Celnik. Zwał się tak jak jeden z dowódców w oddziałach Judy Machabeusza (2 Mch 10, 19), ale z wojskiem nie miał do czynienia. Był głównym poborcą ceł w dużym pogranicznym Jerychu. Gdy do miasta przybył Jezus, wdrapał się na sykomorę, aby Go zobaczyć, i dzięki temu spontanicznemu porywowi mógł Go potem gościć u siebie. Z wdzięczności za ten zaszczyt ofiarował połowę swego majątku ubogim. Ze swej strony Pan odwiedziny u -grzesznika- Zacheusza uzasadnił tym, że jest on synem Abrahama: -Albowiem Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło- (Łk 19, 1-10). Co z Zacheuszem działo się później, nie wiemy. Pseudo-Klementyny oraz Konstytucje Apostolskie utrzymywały, że przylgnął do św. Piotra i został pierwszym biskupem Cezarei Palestyńskiej. Klemens Aleksandryjski utożsamił go z celnikiem, którego jako apostoła i ewangelistę dobrze znamy pod imieniem Mateusza. Salomon z Basry w swej Księdze pszczół utrzymywał, że zabito go w Hauranie. Potem w Quercy powstała legenda, która opowiadała, że pod imieniem Amatora (Amadour) ewangelizował Galię. Koptowie obchodzili wspomnienie Zacheusza Celnika w dniu 20 kwietnia, natomiast Grecy umieszczali go w 32 niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego.

Zacheusz, biskup Jerozolimy. Euzebiusz w swej Historii kościelnej (IV, 5) podał imiona piętnastu pierwszych biskupów Kościoła jerozolimskiego. Po Jakubie, Symeonie, Justusie pojawia się pod jego piórem Zacheusz, -wszyscy (czterej) z obrzezania-. Nic ponadto o nim nie wiemy. Ado wprowadził go do Martyrologium pod dniem 23 sierpnia. Baroniusz przejął ten termin od Adona.

Zacheusz, męczennik z Cezarei Palestyńskiej. W dziełku O męczennikach palestyńskich Euzebiusz - zapewne pod r. 303 - zapisał m.in.: -z tej tak wielkiej liczby sami tylko Alfejos i Zacheusz stali się godni świętych męczenników korony. Po wycierpieniu chłosty, żelaznych pazurów, nieznośnych więzów i w ślad za tym idących boleści, tudzież innych rozmaitych dochodzeń, gdy przez noc i dzień cały nogi mieli rozciągnięte w dybach aż do czwartego otworu, 15 dnia miesiąca dios, tzn. u Rzymian 15 dnia przed kalendami grudniowymi, uczynili wyznanie, że jeden tylko jest Bóg i jeden Król, Jezus Chrystus, a potem zostali ścięci...- Wspomnieniami uczciło ich później synaksarium konstantynopolitańskie oraz Martyrologium Hieronimiańskie (17 listopada), a za nim Rzymskie.