Ludmiła

Jest to rodzime dwuczłonowe imię słowiańskie z pierwszym członem rzeczownikowym lud- / ludi- / ludo- 'lud, ludzie' i drugim członem przymiotnikowym -miła. W dokumentach poświadczone od czasów średniowiecznych (1228) w formach: Ludzimiła, Ludźmiła, Ludmiła. Większą popularność imię zyskało w XIX wieku pod wpływem literatury. W 1819 r. w Tygodniku Polskim wydrukowano romans pt. Żelisław i Ludomiła. Także B. Zaleski publikuje utwór pt. Ludmiła, duma z pieśni ukraińskiej. W Rosji zaś A. Puszkin wydaje w 1820 r. poemat pt. Rusłan i Ludmiła. Formą spieszczoną jest dziś Ludka. Czasem imię to bywa utożsamiane z germańskim imieniem Ludwina, które znaczeniowo jest bliskie formie słowiańskiej (przyjaciółka ludu).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Ludomila, Ludmila, Ludmilla, Lidimilla, fr. Ludmila, Ludmille, niem. Ludmilla, Ludmille, Liudmila, wł. Ludmilla, ros. Ljudmiła.

Święta, która jako jedyna imie to wprowadziła do wykazów hagiograficznych, niejednokrotnie nazywana jest także Ludmiłą Czeską. W rzeczy samej na scenie dziejowej pojawia się u samego zarania narodowego bytu naszego południowego sąsiada. Ale jak wszystko, co wiąże się z tym wczesnym okresem dziejów Czech - źródła do jego poznania, chronologia wydarzeń, główni ich aktorzy - także jej dzieje nie znalazły dotąd w hagiografii pełnego oświetlenia i ciągle jeszcze są przedmiotem dyskusji. Wedle hipotetycznych dociekań urodziła się ok. r. 860. Była córką księcia Sławibora z Milska w Górnych Łużycach - mówią jedni. Powołując się na Kosmasa i bardzo kontrowersyjną Kronikę Krystiana, przeczą temu inni, twierdząc, że pochodziła z Pšowa w północnych Czechach i że tam była siedziba jej ojca, czeskiego wielmoży. Chrześcijaństwo przyjęła w domu rodzinnym - przypuszczają tamci, ale drudzy, powołując się na te same kwestionowane źródła utrzymują, iż ochrzcił ją dopiero po zamążpójściu św. Metody. Stwarza to problemy w ustaleniu chronologii. Nie wiemy też, kiedy poślubił ją książę Czech Borzywój I (+894), protoplasta dynastii Przemyślidów. Miała z nim dwóch synów: Spitygniewa i Wratysława. Zginęli oni młodo walcząc z najeźdźcami madziarskimi, prawdopodobnie w r. 915 i 920. Czy syn Wratysława, św. Wacław, był już podówczas zdolny do przejęcia rządów, czy też raczej nastał w Czechach okres regencji- Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Kroniki wspominają tylko, iż Wacława wychowywała babka, a więc interesująca nas tu Ludmiła. Jest też rzeczą nie podlegającą wątpliwości, iż wówczas to między nią a synową Drahomirą ze Stodor, wdową po Wratysławie, doszło do jakiegoś konfliktu. Był to może konflikt o wpływy w państwie i dobra księżnych wdów. Zdaniem niektórych, miał on przede wszystkim podłoże religijne: Ludmiła reprezentowała dążności do dalszej chrystianizacji Czech, podczas gdy Drahomira związała się z pogańską reakcją. Jakkolwiek by było, z wszystkich pisemnych przekazów wynika, że Ludmiła rezygnując z aspiracji politycznych ustapiła i opuściwszy Pragę usunęła sie do grodu Tetin, który stanowił może jej wdowie zaopatrzenie. Mimo to Drahomira, bojąc się jej wpływów, posłała za nią siepaczy, którzy zadali jej śmierć przez uduszenie. Miało to nastąpić 16 września 920 lub 921 r., przy czym daty te są znów przedmiotem kontrowersji. Umęczoną w ten sposób księżnę otoczono rychło spontaniczną czcią. Aby zapobiec temu rodzącemu się kultowi, Drahomira kazała ponoć przebudować dom Ludmiły na kościół pod wezwaniem św. Michała. Na niewiele się to zdało. W r. 925 św. Wacław dokonał translacji i babkę pochował w praskim kościele Św. Jerzego. Tam to ześrodkował się jej kult, który był już podobno żywy w w. XI, ale wzmógł się przede wszystkim w XII w. (wedle Kolandry dopiero w XIV w.).