Bóg ukryty. Medytacje o Całunie

"Prawdziwie Tyś Bogiem ukrytym, Boże Izraela, Zbawco!". Ten paradoks, zawarty w Księdze Izajasza (45, 15), sprawiał całym pokoleniom wierzących poważną trudność albo utwierdzał ich w wierze. Przy dużych różnicach występujących w dawnych i nowszych przekładach słowa te uzyskały wielkie znaczenie w historii teologii biblijnej i duchowości (słynny jest aforyzm Karla Bartha: "Wszelkie autentyczne poznanie Boga zaczyna się od uświadomienia sobie, że jest On przed nami ukryty").

Dla zrozumienia tego zdania ważne może być podkreślenie występującej w nim formy zwrotnej czasownika ("Bóg, który się ukrywa"). Zależnie od tego, jaką przyjmuje się intencję osoby wypowiadającej słowa wersetu 15, można je rozumieć jako ciąg dalszy uprzedniego wywodu na temat ludów pogańskich albo jako wyznanie wiary proroka, stanowiące wtręt w Boże słowa z wersetu 14.

W pierwszym wypadku oznaczałoby to, że Bóg ukrywa się przed ludami pogańskimi, A objawia się Izraelowi; w drugim (bardziej prawdopodobnym) ukrytość Boga dotyczyłaby również Ludu Przymierza. Taka interpretacja zrozumiała jest również w świetle wersetu 19 ("Nie przemawiałem potajemnie, w ciemnym zakątku ziemi"; por. też 48, 16), a także tego, że temat Bożej ukrytości obecny jest na kartach Deutero- i Trito-Izajasza (por. Iz 54, 8; 57, 17; 59, 2; 64, 6).

PANIE, UCZYŃ ZE MNIE SWÓJ CAŁUN

Raniero Cantalamessa OFMCap

Żadne artystyczne przedstawienie męki Jezusa nie zdołało dotąd wywrzeć tak fascynującego wrażenia, jakie wywiera to ukazane na Całunie Turyńskim. Z naszego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy Całun jest "autentyczny", czy nie; czy przedstawiony na nim wizerunek powstał wsposób naturalny, czy został wytworzony sztucznie; czy jest tylko ikoną, czy również relikwią. Rzeczą pewną jest, że stanowi on najbardziej wzniosłe i najbardziej subtelne przedstawienie śmierci, jakie oko ludzkie mogło kiedykolwiek kontemplować. Jeśli Bóg może umrzeć, to jest to najbardziej przemawiający do wyobraźni sposób ukazania Jego śmierci.

Opuszczone powieki, lekko rozchylone wargi, regularne rysy twarzy: narzuca się myśl, że nie jest to ktoś martwy, lecz ktoś pogrążony w głębokiej milczącej medytacji. Wydaje się przekładem na język obrazu starożytnej antyfony na Wielką sobotę: Caro mea requiescet in spe (Ciało moje spoczywa w pokoju). Również starożytna wielkosobotnia homilia, wygłaszana w godzinie czytań, nabywa szczególnej mocy, gdy czytana jest przed Całunem: "Co się wydarzyło? Dzisiaj na ziemi jest wielka cisza, wielka cisza i samotność. Wielka cisza, ponieważ Król śpi...".

Teologia mówi nam, że po śmierci Chrystusa Jego dusza oddzieliła się od ciała, jak u każdego człowieka, który umiera, ale Jego Bóstwo pozostało zjednoczone zarówno z duszą, jak i z ciałem. Całun jest najdoskonalszym przedstawieniem tej chrystologicznej tajemnicy. To ciało jest oddzielone od duszy, ale nie od Bóstwa. Coś boskiego emanuje z umęczonego, ale pełnego majestatu widocznego na Całunie oblicza Chrystusa.

Aby sobie to uświadomić, wystarczy porów nać Całun z innymi przedstawieniami martwego Chrystusa, będącymi dziełem artystów ludzkich, na przykład Mantegni, a jeszcze bardziej Holbeina Młodszego, w muzeum w Bazylei, który przedstawia ciało Chrystusa w pełnym śmiertelnym zesztywnieniu i z oznakami rozpoczynającego się rozkładu członków. Patrząc na ten obraz - mówił Dostojewski, który podczas jednej ze swych podróży długo go kontemplował - łatwo można stracić wiarę; w obliczu

Całunu, przeciwnie, można wiarę znaleźć albo, jeśli się ją straciło, na nowo odnaleźć.

Oblicze Chrystusa z Całunu jest jakby pewną granicą, pewną ścianą, która oddziela od siebie dwa światy: świat ludzi (pełen niepokoju, przemocy i grzechu) i świat Boga (niedostępny dla zła). Jest mocnym brzegiem, o który rozbijają się wszystkie fale. Jak gdyby w Chrystusie Bóg zwracał się do mocy zła słowami, którymi w Księdze Hioba przemówił do oceanu: "Aż dotąd, nie dalej! Tu zapora dla twoich nadętych fal" (Hi 38, 11).

Patrząc na Całun, możemy tak oto się modlić: "Panie, uczyń ze mnie swój całun. Abym - kiedy ponownie zdjęty z krzyża, wstępujesz we mnie w sakramencie Twojego ciała i Twojej krwi - owijał Cię swoją wiarą i swoim sercem jakby chustą pośmiertną, tak że rysy Twego Oblicza odcisną się w mojej duszy i również w niej po - zostawią niezatarty ślad. Panie, uczyń z szorstkiej i surowej materii mego człowieczeństwa swój całun!".

kard. Carlo Maria Martini SJ, "Bóg ukryty. Medytacja o Całunie" >> zdobądź swój egzemplarz

"Wystawiony na widok publiczny Całun zgromadził miliony wiernych ze wszystkich części świata, pragnących ujrzeć ikonę ukrzyżowanego Chrystusa" - pisze Carlo Maria Martini. Ale czym w istocie jest ów olśniewający znak od Boga? Na to pytanie Martini usiłuje odpowiedzieć w tej niewielkiej książce Bóg ukryty. Medytacja o Całunie. Punktem wyjścia do jego rozważań jest tajemniczy werset z Księgi Izajasza: "Prawdziwie Tyś Bogiem ukrytym, Boże Izraela, Zbawco!" (45,15). Autor odczytuje te słowa w szerszym kontekście. Ważnym również dla nas. Tu i teraz.